Stolpersteine in Aalten – De voorbereidingen

Het leggen van Stolpersteine in Aalten is een initiatief van de Stichting ‘Vrienden van de Aaltense Synagoge’ (St. VAS). Medio 2012 wordt in een bestuursvergadering het onderwerp voor het eerst uitvoerig besproken. Er wordt een onderzoek gestart. Welke voorwaarden hanteert kunstenaar Gunter Demnig, voor wie worden de stenen gelegd en een degelijk financieel plan zijn de onderwerpen van nader onderzoek. In nov. 2012 wordt een commissie van drie bestuursleden benoemd: Hugo Kuiper, Wim van der Kamp en Arnold Rots. In mei 2013 wordt een brief aan het college van B&W van Aalten geschreven met verzoek om medewerking. Die wordt in juli 2013 verleend en de St. VAS krijgt een subsidie van € 1.000. Het onderzoek is inmiddels gaande, de vraag: voor wie? wordt voorzien van criteria. Het gaat om het laatst vrijwillig gekozen adres van Joden in Aalten. Het gaat dus niet om uitwonende kinderen en elders wonende Joden die hier zijn ondergedoken. Het gaat wel om in Aalten bij de burgerlijke stand ingeschreven joden maar elders ondergedoken. Roma en Sinti woonden niet in Aalten en voorzover bekend zijn er ook geen Aaltense verzetsmensen door de Nazi’s weggevoerd om in een vernietigingskamp te worden vermoord. Er wordt begonnen met de opstelling van de ‘Lijst Stolpersteine’. Dat is een lijst met namen en adressen van Joodse medeburgers die uit hun huizen zijn gehaald om in Sobibor of Auschwitz te worden vermoord. De namen moeten juist gespeld zijn, de adressen juist. Precisie- ofwel monnikenwerk. Wanneer de brief met de medewerking van de gemeente binnen is wordt als datum van eerste steenlegging 30 maart 2015 genoemd. Dan is het 70 jaar geleden dat Aalten bevrijd werd. Op 29 aug. 2013 wordt er voor het eerst, per mail, contact gelegd met Gunter Demnig. Hij geeft de St. VAS een half jaar de tijd voor een antwoord. Op 24 sept. 2013 is er een extra bestuursvergadering waarin mevr. Monasso uit Groenlo voorlichting geeft hoe daar voorbereidingen zijn aangepakt en in mei jl. de eerste stenen konden worden gelegd. Eind sept. 2013 ben ik Aart van Triest opgevolgd als voorzitter van de St. VAS. Het bestuur besluit tot uitbreiding van de kleine commissie met Aart van Triest, Gonnie Blok en ook ik word lid van de commissie Stolpersteine. Die gaat eens per maand vergaderen. Landelijk overleg van diverse comités die ook voornemens zijn Stolpersteine te leggen wordt bijgewoond. Het is duidelijk dat de kunstenaar minder stenen levert dan dat er vraag naar is. Er zijn reeds tegen de honderd plaatsen in Nederland waar Stolpersteine van Gunter Demnig zijn gelegd, in een enkele plaats heeft men een eigen ontwerp gemaakt. Gunter Demnig heeft octrooi op zijn steen van 10 bij 10 cm met daarop een messingplaatje en wie met hem in zee gaat zit vast aan zijn ontwerp. De commissie gaat door met Demnig. Er wordt contact gezocht met Schaersvoorde voor een geschiedenisproject voorafgaande aan de legging van de stenen. Over de financiering wordt in elke vergadering van de commissie gesproken. Op 6 januari 2014 verzendt Hugo dat een lijst van 33 namen met 13 adressen. Op 7 jan. 2014 val ik uit wegens ernstig hartfalen. Eind jan. 2014 ben ik weer present en er wordt besloten een brief aan Demnig op te stellen. Die wordt medio maart 2014 verzonden. Demnig antwoordt wel, maar een datum van de steenlegging zal niet eerder dan in september 2014 worden genoemd. Het zoeken naar nabestaanden begint. Gonnie Blok doet daartoe verwoede pogingen. Dat is moeilijk werk, er zijn weinig nabestaanden. Arnold Rots wordt in maart 2014 wethouder, verlaat het bestuur en de commissie en in zijn plaats treedt Willem Goosen toe. In een volgende vergadering wordt ook Wim Mak lid van de commissie. Eind april 2014 worden de huidige bewoners van de adressen bezocht en wordt er een toelichting gegeven op de plannen. De commissie verdeelt zich in drie teams van twee leden die in een week alle huidige bewoners bezoeken. Van iedereen wordt de medewerking verkregen. Er wordt een folder opgesteld. Financiële actie kan pas worden gevoerd als de datum van de eerste steenlegging bekend is. Brieven die zullen worden verzonden aan de donateurs, organisaties, instellingen en andere mogelijke sponsoren worden opgesteld. Op 6 okt. 2014 bericht Demnig dat hij voornemens is op 13 febr. 2015 20 stenen in Aalten te leggen. Dan wordt besloten eens in de veertien dagen te vergaderen. Brieven worden definitief gemaakt, de folder wordt gedrukt, op 30 okt. 2014 is er een persconferentie. De donateurs hebben dan reeds een brief ontvangen. In dec. 2014 kan worden geconstateerd dat de benodigde gelden zijn opgebracht. Vanaf medio januari 2015 wordt eens per week vergaderd. Het programma van 13 februari wordt opgesteld en per vergadering verfijnd en gedetailleerd. Op 11 februari worden alle adressen bezocht en gemeentewerken legt houten modellen op de plaats waar Stolpersteine komen. Een laatste bespreking vindt plaats op 12 februari, het programma wordt punt voor punt langs gelopen en de gang van zaken wordt definitief vastgesteld. Vandaag verloopt alles zoals is afgesproken. In totaal heeft de commissie Stolpersteine 24 keer vergaderd. In alle bestuursvergaderingen van de St. VAS, 5 of 6 per jaar, is het onderwerp aan de orde geweest.