Late Rembrandt

“Wilt u wat meer van dit schilderij weten?” De vraag wordt op aangename manier gesteld. De jongeman heeft een tablet in zijn hand. Ik ben een en al oor en oog. Hij heeft dat opgemerkt. Het schilderij waar ik naar sta te kijken is het enige van een ruiter dat Rembrandt Harmenszoon heeft gemaakt. Het ‘Ruiterportret van Frederik Rihel’ is groot,hoog en in verhouding breed. De jongeman vertelt me dat er een röntgenfoto van gemaakt is. Daarop is duidelijk te zien dat het doek eerst een kwartslag gedraaid geschilderd is. Daarna is het doek rechtop gezet en is dezelfde afbeelding als het ware opnieuw geschilderd. De jongeman zegt dat op het paard wat af te dingen zou zijn. ‘Niet helemaal in verhouding’. ‘Daar is niet genoeg ruimte voor’, zeg ik en de jongeman is het daar mee eens. De ruiter draagt een pistolet en een sabel. Hij draagt een zeer fraai kostuum. ‘Misschien een ritmeester’, opper ik. De jongeman kijkt mij vragend aan. De tachtigjarige oorlog was net voorbij en het Staatse leger beschikte over ruiterij en een ritmeester is gelijk in rang aan een kapitein. (Frederik Rihel maakte in 1660 deel uit van de eregarde die de escorte vormde van prins Willem III en Mary bij hun intocht in Amsterdam).
Gisteravond heb ik de expositie ‘Late Rembrandt’ in het Rijksmuseum gezien. Alle werken heb ik rustig kunnen bekijken, niet in de rij gestaan bij de ingang. Dat komt misschien omdat ik pas om zes uur Bussum ben vertrokken, in de file op de A1 heb gestaan en om kwart over zeven het Rijksmuseum binnenloop. De drukte valt me mee, in tijd gezien loop ik een eind achter de meute aan die al om zeven uur zich heeft gemeld. Elk schilderij kan goed worden bekeken. Ik gebruik een gedrukte gids, de tekst is dezelfde als naast de geëxposeerde werken. Veel mensen maken foto’s met hun smartfoon, ik gebruik mijn camera. Er mag volop gefotografeerd worden, maar niet geflitst. Van audioapparatuur maak ik geen gebruik, af en toe maak ik een praatje met een andere bezoeker. Ik sta speciaal stil bij de schilderijen van Rembrandt die uniek zijn: het enige familieportret, het enige regentenstuk ‘De Staalmeesters’, het zelfportret met zwarte baret, etc.
Er hangen veel etsen met Bijbelse voorstellingen. Er zijn veel mensen die op moeten zoeken wat het verhaal is achter een titel, bijv. Emmaüsgangers. Dat hoef ik niet en dat scheelt mij tijd. ‘Ecce Homo’, zie de Mens, is een grote prent waarop Pontius Pilatus de gevangen genomen Jezus aan het volk voorstelt met de woorden ‘Ecce Homo’. Bij de toelichting staat het woord ‘gedrukt met plaattoon’. Op de website van rembrandthuis.nl staat in een lesbrief een mooie beschrijving van dit begrip. Het is een techniek om etsen te maken die Rembrandt tot in de perfectie beheerste. Deze etsen laten zich beter fotograferen dan de schilderijen. Op een foto komt bovenin een blauwe waas die ontbreekt op het schilderij. Maar ik wil niet in een museum met een grote camera rondlopen.
In 9 zalen hangen 105 werken van onze grootste nationale kunstenaar. Ze komen uit Europese en Amerikaanse musea. Op een grote lijst zie ik ‘Rembrandt’ staan. Het fraaie werk, Lezende oude vrouw, is eigendom van de Duke of Buccleuch and Queensberry. De bezoeker verlaat de expositie door een zaal met op de muren de levensloop van Rembrandt. Jammer dat de grote kunstenaar door zijn relatie met Hendrickje Stoffels in de problemen kwam. In de catalogus van een vorige expositie ‘Rembrandt, de meester & zijn werkplaats’ (4 dec. ’91 tot 1 mrt. ’92) heeft prof. A.Th. van Deursen zijn leven boeiend beschreven. Bij het arrangement voor het avondbezoek hoort een gratis drankje en kennelijk een keer uitleg. Terwijl ik dit schrijf, de foto’s bekijk, in de catalogus blader, besef ik dat voor een goed begrip van de genialiteit van deze kunstenaar een tweede bezoek zeer aanbevelenswaardig zou zijn.