Het Sjema Israël

Naar de kerk loop ik zonder bril op. Na de staaroperatie van afgelopen donderdag kan ik met mijn linkeroog alles verder dan op leesafstand aanzienlijk scherper zien. Zo kan ik in de Oude Helenakerk ook weer zien wie er op de achterste banken zitten. Johan Elburg heet de kerkgangers welkom en leest de afkondigingen. De voorganger is ds. Hendrik Jan Zeldenrijk, de organist is Janieke Mollenhorst en Arjen Timmers doet dienst als koster. Van Psalm 145 worden de verzen 1 en 2 gezongen, bemoediging en groet worden uitgesproken gevolgd door gebed. Na het zingen van lied 283 mogen de kinderen naar voren komen. ‘Zoveel mensen in de kerk en zo weinig kinderen’, de dominee zegt wat ik denk wanneer drie kinderen bij de dominee staan. ‘Vakantie, of liggen ze allemaal nog in bed?’, vraagt hij zich af. ‘Wat is dit?’ vraagt de dominee aan de drie. Hij houdt een Bijbel in gewone taal omhoog. ‘Hebben jullie die thuis ook?’ Het kan zijn dat de vraag bevestigend is beantwoord, maar ik heb het niet gehoord. ‘Gaat die wel eens open?’, is de volgende vraag van de dominee. Niet alleen de kinderen hebben moeite met die vraag maar ook de mensen in de kerk, zo is te merken. ‘Vandaag gaat het erover waarom het zo goed en belangrijk is om elke dag uit de Bijbel te lezen. Daarover gaan we nadenken’.

Uit de Bijbel wordt Deuteronomium 6:1-9 gelezen. Na het zingen van lied 320 begint de dominee aan zijn verkondiging. Hij sprak onlangs iemand die zei dat zijn geloof de laatste jaren op een laag pitje staat. Een merkwaardige mededeling, net alsof je bij het bakken van aardappelen de pit hoog of laag kunt draaien. Het is wel een treffende opmerking. Hebben we er niet allemaal mee te maken? Met de vraag hoe we ons geloof levend houden. Het geloof dat eens een deel van je leven was en waar je enthousiast van werd. En nu? Nu op een laag pitje. Eigenlijk is er maar één manier om het geloof levend te houden, zoals we lazen:  ‘Luister, Israël: de HEER, onze God, de HEER is de enige!  Heb daarom de HEER, uw God, lief met hart en ziel en met inzet van al uw krachten. Houd de geboden die ik u vandaag opleg steeds in gedachten. Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als u opstaat’. Woorden lezen en keer op keer herhalen en te verbinden met ons leven.

Maar dat is niet meer vanzelfsprekend. Na het eten uit de Bijbel lezen, of voor het naar bed gaan. Het lijkt er steeds meer op dat we de Bijbel goed gesloten houden. Het geloof levend houden doe je door de woorden van de Bijbel keer op keer te herhalen. De Joden doen dat met de woorden van Deuteronomium: ‘Hoor, Israël: de Here is onze God; de Here is één!’ Het is het eerste dat een Joods kind hoort, ’s ochtends bij het opstaan en ’s avonds voor het naar bed gaan. Dat is het sjema Israëls, ze gaan het hele leven mee, dag in, dag uit. ‘Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als u opstaat’. Dat is heel bijzonder en daar kun je van onder de indruk komen. Hoor Israël, de HEER, onze God, de HEER is de enige’. Als het mogelijk is zijn dat ook de laatste woorden die een stervende hoort.

Dat staat ver weg van de ervaring van velen. Hun geloof is ver weg gezakt, staat op een laag pitje. Dat kan eigenlijk niet. Het geloof zal altijd naklinken in je leven. Schrijf het op je armen. Gelovige Joden doen dat. Je kunt dat ook figuurlijk opvatten. Zoals een band om je hoofd. Dat is een band om je hersens en betekent dat ook bij je denken God voorop staat. God wil ons richting geven bij de manier waarop wij in het leven staan. God wil dat wij ons deze woorden inprenten. Dat wij ons geloof verbinden met de verhalen uit ons eigen leven. Als je geloof wegzakt doe je dat niet meer. Nood leert bidden. Iemand, in grote nood, zei tegen de dominee: Ik vind het wel een beetje flauw om nu weer opeens te bidden. Waarom verliezen we de band, waarom komen onze verhalen los te staan van de verhalen van God?

‘Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als u opstaat’. Ons probleem is het doorgeven van het geloof aan komende generaties. Het is al jaren aan de gang. Hoe doen we dat? De inhoud van het geloof is niet veranderd. De liefde van God gaat voor ons uit. Ook met de na ons komende generaties wil God een relatie aangaan. Ook voor hen geldt dat het geloof hun leven wil doordrenken. Het gevaar bestaat dat we in somberheid vervallen omdat de kerk onder druk komt te staan. Laten we dat niet doen. Als je kinderen zeggen: ‘Ik heb er niks mee’ dan moet je niet proberen dat ze dezelfde vormen en gewoontes overnemen. Dat lukt niet meer en heeft ook niet zoveel zin als ze het nut er niet van inzien. Op welke manier moet je het dan wel doen? Dat je ze deelgenoot maakt van je ervaringen. Praat erover. Hoe u uw levensverhaal verbindt met het verhaal van God. Schrijf het eventueel op. Deel uw geloof met anderen. Alleen zo kunnen we groeien in het geloof. Als je de Bijbel gesloten houdt, niet meer bidt, dan beperk jezelf de mogelijkheid om Hem te leren kennen en dat geldt ook voor jezelf.

Na het amen van de preek is er eerst orgelspel. Er is geen mededeling van overlijden, waarna de dank- en voorbeden worden uitgesproken. De collecte wordt aangekondigd, die bij de uitgang is voor ‘eredienst en muziek’. Na het zingen van lied 723 vraagt de dominee aan iemand recht voor hem in de vierde bank. ‘Hoe is uw naam? Ik kan er zo gauw niet opkomen.’ Hoftijzer meldt zich. (Onder de naam Jehan Hofti-jzer heeft hij het boek “I-j könt ’t geleuven of neet’, Johan van ’t Leemkamp). Broeder Hoftijzer heeft de dominee ergens attent op gemaakt. Voor de dominee aanleiding om ook te vertellen dat toen hij ’s middags nog uit preken ging hem in Zutphen het volgende overkwam. Tijdens de preek ging iemand staan en zei: ‘Ik ben het er niet mee eens!’ Ja wat zeg je dan? De spreker was een emeritus predikant, ‘op zichzelf al niet verstandig dat hij wat zei’. Nu reageert de dominee wel, op broeder Hoftijzer. Die heeft de dominee attent gemaakt op een mededeling in ‘Kerkvenster’ dat er op 1 mei a.s. op hetzelfde uur een Oranjedienst is in de Zuiderkerk en in de Oude Helenakerk. Sinds jaar en dag wordt die in de Oude Helenakerk gehouden. Als u naar de Zuiderkerk gaat komt u voor een dichte deur, het is hier in deze kerk. Bij de uitgang van de kerk vraag ik Johan Hoftijzer wanneer hij dat zei. ‘Zonet, net voor het eind van de dienst’ is het antwoord. Moet ik dan toch een gehoorapparaat?