Een kerkdienst van een Gereformeerde gemeente in Nederland

2850 zitplaatsen telt de kerk en is daarmee de grootste kerk van Nederland, wat zitplaatsen betreft, maar niet als het om vloeroppervlakte gaat. Op zondag 24 juli hebben we zo rond kwart over vijf in de middag nog maar net de afrit van de A15 verlaten of we zien al kerkgangers. Een man en een vrouw op de fiets, in het zwart gekleed, de vrouw heeft een zwart hoedje op. Aan het eind van de hoofdstraat van het dorp, de Dalwagenseweg, staat het grote kerkgebouw. We zijn meer dan een half uur voor het begin van de dienst bij de kerk. Achter de kerk ligt de zuidelijke bandijk van de Rijn. Vanaf de dijk is de vierkante toren van nog een kerkgebouw te zien. We rijden erlangs, het is het Hervormde kerkgebouw uit 1524, thans in gebruik bij de Hersteld Hervormde gemeente. Even verderop, op de hoek van de Reigerstraat en de Eikenlaan staat – midden tussen de bebouwing – een nieuw kerkgebouw, die van de Gereformeerde gemeente. Dit gebouw is in 2014 in gebruik genomen en met 1800 zitplaatsen de 11^e in de rij van grootste kerken in Nederland. De koster van deze kerk sluit net de deuren, de dienst is om halfzes begonnen. De auto parkeren we aan de Dalwagenseweg, naast de begraafplaats. Wachten is het devies, het heeft geen zin de kerk, die van de Gereformeerde gemeente in Nederland, binnen te lopen want de plaatsen die onbezet zullen blijven zijn nog niet vrijgegeven, het rode lampje brandt nog. Over de trottoirs aan beide zijden van de weg komen de kerkgangers aangelopen. De kleding is voor de heren zwart pak, wit overhemd en zwarte das en voor de dames zwart mantelpakje, zwarte kousen, zwart hoedje. Gestaag zwelt de stroom kerkgangers aan. Men loopt niet snel maar wel met een zekere tred. De zekerheid dat men op tijd is voor de dienst en dat er in de kerk een plek voor hen is. Oud en jong loopt naar de kerk, complete gezinnen. Jonge mannen en jongens zijn niet allemaal in het zwart, lichtere kleuren komen ook voor. Er zijn mannen die zonder colbertjas komen, maar wel met wit overhemd en stropdas. Jonge vrouwen hebben niet alle een hoed op het hoofd, velen van hen komen met de hoed in de hand. Ook zijn er die op de fiets komen, en er zijn er die die de auto gebruiken. De laatste doen dat wellicht met permissie van de kerkenraad. Om vijf voor zes gaan wij. Bij de drie ingangen in het front van het gebouw, opzij is er tenminste nog één ingang, staan mannen in zwarte pakken. Wij zeggen dat we graag een preek van ds. Roos willen horen. Op de een na achterste bank kunnen nog wel meer dan twee personen zitten.

De kerk is goed bezet. Een zwarte massa. Iedereen van he vrouwelijk geslacht draagt een hoedje, al dragen meisjes vanaf vijf jaar niet als regel een zwart hoedje. Mannen in wit overhemd zijn duidelijk in de minderheid tegenover mannen in zwart pak. Ik zie hier en daar nog onbezette plekken, vanavond zijn er wat minder dan 2.850 kerkgangers. We zitten onder een van de drie grote gaanderijen. Het is het kerkgebouw van de GGiN te Opheusden. Dat is de gemeente van de Gereformeerde gemeenten in Nederland te Opheusden. Hoe kom ik hier verzeild? Als regel loop ik na een kerkdienst in de Oude Helenakerk of de Oosterkerk te Aalten met Geert Klein Entink naar huis terug. Geert werkt bij een bedrijf in Veenendaal. Klant is een ander bedrijf waarvan de eigenaar lid is van deze gemeente te Opheusden. Die beval Geert aan om eens een dienst in deze kerk mee te maken. Geert wilde wel, maar wou niet alleen gaan. De Gereformeerde gemeenten in Nederland zijn een kerkverband sinds 1953 toen zij zich afscheiden van de Gereformeerde gemeenten in Nederland en Noord-Amerika, aangeduid als GG. Dit kerkverband is in 1907 ontstaan toen een groot deel van de afgescheiden gemeenten, die niet meegegaan waren met de vereniging van dolerenden en afgescheidenen in 1892 tot het kerkverband van de Gereformeerde kerken in Nederland, zich onder aanvoering van ds. Kersten verenigden tot de GG. Het verschil tussen GG en GGiN betreft vooral ‘het welmenend aanbod van genade’. De GGiN is er zuiniger mee dan de GG. Volgens de GGiN is dat aanbod niet algemeen, het geldt niet voor de verworpenen. Alleen aan wie God het geloof heeft gegeven krijgt dit aanbod. Achter deze opvatting zit de leer van de uitverkiezing. God heeft in Zijn eeuwig raadsbesluit vastgesteld welke mensen worden uitverkoren en welke mensen verworpen. Dit staat voor ieder mens vast, ook voor mensen die nog geboren moeten worden. Zo wordt in dit kerkverband geleerd. De geschiedenis van de Gereformeerde gemeente te Opheusden begint in 1873 wanneer een grote groep lidmaten van de Ned. Herv. Kerk buiten dat kerkverband raakt. In dec. 1888 sluiten ze zich aan bij de Dolerenden, maar daar blijven ze niet lang. In 1894 sluiten ze zich aan bij de Gereformeerde Gemeenten onder het Kruis. In 1907 besluit men toe te treden tot het verband van de Gereformeerde gemeenten. In 1953 is er binnen dat verband een scheuring en in 1956 en gaat bijna de gehele gemeente over naar het nieuwe kerkverband van de GGiN. De gemeente van dit kerkverband telt in Opheusden 3.250 leden, die van de GG rond 1.800 leden.

Vanavond preekt ds. Jochem Roos uit Barneveld. Hij heeft ook in Opheusden gestaan. Ds. Roos is voorzitter van de Synode van dit kerkverband met 49 gemeenten in Nederland. Hij is ook voorzitter van de stichting ‘De Zuivere Waarheid’, voorzitter en hoofdredacteur van het kerkblad ‘De Wachter Sions’, hij is docent aan de theologische hogeschool van dit kerkverband (een paar studenten), etc. In Barneveld is ook nieuwgebouwd, kerkgebouw ‘De Hoeksteen’ is verrezen, dat is het op een na grootste kerkgebouw in Nederland. Hoe verloopt de dienst die we hebben bijgewoond? Nog voor votum en groet worden uitgesproken gaan veel mannen staan. Als een veer schieten ze van hun zitplaats omhoog. Psalm 27:7 wordt gezongen in de berijming van 1776 en niet ritmisch, dat wil zeggen op hele noten. Daardoor heeft de klank een bijzonder timbre en neemt het zingen van een vers aanzienlijk meer tijd in beslag dan ritmisch zingen. Naast de preekstoel, op zo’n 30 meter van onze zitplaatsen, staat een katheder waarachter een ouderling klaar staat om de 12 artikelen des geloofs te lezen en daarna Hebreeën 11:23-28. De dominee zegt: Laat ons bidden. Vele mannen gaan staan. Hierna wordt een lang gebed uitgesproken. Dank- en voorbeden. Van Psalm 22 worden de verzen 13,15 en 16 gezongen, uiteraard op hele noten. Tijdens het zingen worden er drie collectes gehouden. Niet iedereen zingt mee, misschien is hun stem te zwak. Ook kinderen zie ik weinig meezingen. Het totale volume valt me tegen. In mijn beleving aanzienlijk minder dan ik me uit mijn jeugd in een kerkgebouw van de Gereformeerde kerk met 600 zitplaatsen herinner. De tekst voor de preek is Hebr. 11:28 uit de Statenvertaling. ‘Door het geloof heeft hij het Pascha uitgericht, en de besprenging des bloeds, opdat de verderver der eerstgeborenen hem niet raken zou’. (In de Bijbel in Gewone Taal – taboe in deze kringen – staat het mooi in hedendaags Nederlands: ‘Omdat Mozes een groot geloof had, slachtte hij een offerdier voor het paasoffer. En hij zei tegen de Israëlieten dat ze wat bloed van dat dier op de deurposten moesten doen. Want er zou een engel komen om alle oudste zonen in Egypte te doden.  Maar de huizen met bloed aan de deurposten zou hij overslaan’). Twee thema’s zal de dominee belichten. Christus is het Lam van God dat voor mij geslacht is, en Het bloed van Christus is voor mij gestort. Ik noteer veel, maar soms hoor ik het niet precies. Bijna aan het eind van zijn ongeveer een uur durende preek laat de dominee Psalm 89:8 zingen. Het calvinistisch volkslied, wil ik tegen Geert zeggen, maar ik zwijg. Aan het slot van de preek spreekt hij nog even over zijn band met deze gemeente: ‘Het afscheid is geweest, maar de liefde blijft’. Na het amen van de preek rijzen direct vele mannen weer omhoog en volgt een kort gebed. De slotzang is Psalm 72:11 en direct daarna wordt de Zegen uitgesprokken. Het is tien voor acht, de dienst heeft een uur en vijftig minuten geduurd. Bij het uitgaan van de kerk is de Dalwagenseweg nu een zee van mensen die teruglopen naar huis. In stilte, zoals ze gekomen zijn.