Volgens het leesrooster worden de verzen 13 tot 16 gelezen uit Mattheüs 5, de Bergrede, waarin deze woorden voorkomen. Ds. Wim Everts preekt er vanmorgen in de Oude Helenakerk over. De kerk is beter bezet dan de vorige week. Komt dat omdat er in de Zuiderkerk ook een dienst is? Sinds 2015 worden elke zondag van de drie gebouwen er twee gebruikt. Ik kan me het verbeelden maar ik heb de indruk dat wanneer er diensten zijn in de Ooster- en Helenakerk, de Oosterkerk meer kerkgangers trekt dan de Helenakerk. Maar wanneer een van de twee kerkdiensten in de Zuiderkerk is, is het andere gebouw redelijk tot goed bezet. Het is tijd voor een evaluatie van het besluit om de alternatieve diensten alleen in de Zuiderkerk te houden. De dienst in de Oude Helenakerk kent vanmorgen twee extra’s. Een toelichting van een diaken op een project in Myanmar en na de zegen speelt organist Harry van Wijk ‘Marche triomphale’ van Sigfrid Karg-Ellert.
De kerkgangers worden welkom geheten door Riet Beernink waarna van Psalm 67 de verzen 1 en 2 worden gezongen. Na het zingen van lied 272 volgt het gebed voor de nood van de wereld dat wordt beantwoord met lied 301E. Het volgende lied roept verwarring op. 314 staat op het Psalmbord maar de dominee zegt lied 413. Dat laatste wordt gezongen. Er zijn geen kinderen in de kerk, jammer voor de leidster die de nevendienst heeft voorbereid. De eerste lezing is uit Jesaja 58:6-10, de tweede uit Mattheüs 5:13-16. Na het zingen van lied 339F begint de dominee aan zijn verkondiging.
Wie zijn wij als christenen? Wat is onze identiteit? De vraag wordt ingegeven door veranderingen in de maatschappij en door de politieke situatie waarin wij leven. Het is een tijd waarin er negatief wordt gedacht over religie in het algemeen en ook over het christendom. Toch horen we dat andere geluid dat spreekt over onze Joods/christelijke wortels en onze normen en waarden. Soms vraag ik me af wat personen en partijen die dat zeggen er zelf van maken. Is het zo duidelijk waar die Joods/christelijke identiteit voor staat? Ook onder christenen is daar discussie over. Om een voorbeeld te noemen. In Amerika zijn er veel conservatieve christenen die het beleid van hun nieuwe president toejuichen. Pro Israël, tegen de islam en kritiek op het klimaatbeleid. Er zijn daar andere christenen die het niet met dat beleid eens zijn. Wat is onze christelijke identiteit?
Jezus zegt: Jullie zijn het licht in de wereld en het zout van de aarde. Het valt op dat Jezus niet zegt: ‘Jullie moeten het zijn’. Dan zou het een opdracht zijn. Ook niet: ‘Jullie zullen het zijn’. Dan gaat het om de toekomst. En ook niet: ‘kunnen’. Dan zou het een aanmoediging zijn. Jezus zegt: ‘Jullie zijn het’. Het is enkel een vaststelling. Zout is een smaakmaker voor het eten. In de tijd van Jezus had het nog een andere betekenis. Zout gaat ook het bederf tegen, het heeft een zuiverende werking. Jullie zijn het licht. Het licht komt van God. Het licht dat de duisternis doorbreekt, dat ons de weg wijst. Het is het licht voor mensen die in het duister leven. Er worden twee beelden voor gebruikt. De stad op de berg die niet verborgen kan blijven. En het licht op de kandelaar die zo hoog mogelijk wordt gehouden opdat het licht zo ver mogelijk schijnt opdat ze jullie goede daden zien en God eerbewijzen.
Is dat te hoog gegrepen voor de discipelen? Het zijn boeren en vissers, mensen uit het gewone volk zonder veel aanzien. Niet behorend tot de elite zouden wij tegenwoordig zeggen. Zouden zij het verschil kunnen maken? Heeft Jezus zich niet vergist? Ook tegen ons worden die woorden gezegd. Jullie zijn het zout der aarde en het licht in de wereld. Maar wij, wie zijn wij als gemeente van Christus? In de ogen van anderen stellen wij niet veel voor. Wij zijn lid van een krimpende kerk, van buiten aangevochten en innerlijk verdeeld. En gehavend door twijfel. Zijn wij het zout en het licht? Als wij dat van onszelf zouden zeggen zou dat getuigen van een grenzeloze hoogmoed. Jezus zegt wat wij alleen maar kunnen zijn. Dat wij het licht dat in Hem is weerspiegelen. Wij zijn als glinsterende steentjes die oplichten als er licht op valt. Ook het zout verwijst naar Jezus. Als er één leven niet zouteloos was dan was het dat van Jezus. Hij zette zich in voor vrede en gerechtigheid en voor een betere wereld. Christus wil het zout en het licht in ons leven zijn. Zo heeft Jezus ons opgeroepen deel te krijgen aan Zijn leven. Elders spreekt Hij over: Hebt zout in jezelf. Heb lief en doe recht. Ook Paulus spreekt over zout. Laat uw spreken steeds genadig zijn met een vleugje zout erbij. Dat betekent wees eerlijk en oprecht in je spreken.
Jullie zijn het zout en het licht. Jullie maken het verschil. Jezus zegt het tegen ons die ja hebben gezegd. Wij leven in een tijd waarin het erop aankomt. Wat maakt ons tot christenen, wat zijn onze normen en waarden? Toen aan Donald J. Trump werd gevraagd wat zijn favoriete Bijbeltekst is, dat zijn denken heeft beïnvloed, gaf hij als antwoord: ‘Een oog voor een oog’. Hij zei erbij dat als je ziet wat er in Amerika gaande is hoe mensen het voordeel bij ons weg halen. Hoe ze ons bespotten en hoe zij onze banen afnemen. We moeten flink en sterk zijn, we kunnen veel van de Bijbel leren. Maar juist naar aanleiding van deze tekst zegt Jezus: “Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: ‘Een oog voor een oog en een tand voor een tand.’ En ik zeg jullie je niet te verzetten tegen wie kwaad doet, maar wie je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe te keren.” Je kunt het kwade bestrijden door het goede te doen, door barmhartig te zijn. Als christelijk land kun je je niet uit angst voor de moslims afsluiten voor alle vluchtelingen die uit een islamitisch land komen. Je kunt je niet afsluiten voor medemensen die in nood zijn. Natuurlijk moet je de extremisten bestrijden, maar we moeten niet vergeten dat ook moslims en mensen met een andere mening lijden onder de dictatuur van het extremisme.
Barmhartig zijn, dat is onze opdracht. Wees barmhartig zoals jullie hemelse Vader. Of zoals Jesaja zegt: brood delen met de hongerige, onderdak bieden aan armen zonder huis, je bekommeren om je medemens. Dat behoort tot onze christelijke identiteit. Het zout zijn om het bederf tegen te gaan, het licht zijn om licht te brengen overal waar mensen in duisternis leven. Een christen is iemand die Jezus wil volgen in woorden en daden van liefde en barmhartigheid. Christus, ons licht, schijn door ons heen, schijn door het duister. Christus, ons licht, schijn ook vandaag, hier in uw huis.
Na het amen van de preek wordt lied 1005 in wisselzang gezongen. De dominee geeft het woord aan diaken Mia Groot Nibbelink. Zij herinnert eraan dat het vandaag de eerste zondag in februari is. Dan is er aandacht voor het werelddiaconaat. De diaconie heeft besloten om meer betrokkenheid bij van collectes van kerk in Actie te creëren. Gekozen is voor het project Eigen inkomsten voor gehandicapten Myanmar. Dit jaar zal zeven keer voor dit project worden gecollecteerd. In Myanmar (Birma) behoren mensen met een handicap vaak tot de allerarmsten. Door hun handicap hebben zij nauwelijks toegang tot zorg, onderwijs en werk. Toch is meer dan vijftig procent van hen in principe in staat om te werken en zouden ze in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. The Leprosy Mission International (TMLI) is een partnerorganisatie van Kerk in Actie en zet zich in voor gehandicapten. TLMI-Myanmar stimuleert mensen met een lichamelijke handicap om zich te ontwikkelen, zowel geestelijk als lichamelijk. Dit doet zij bijvoorbeeld door het geven van vak trainingen, het verstrekken van microkredieten en het motiveren van bedrijven om gehandicapten in dienst te nemen. Daarnaast ondersteunt TLMI-M mensen met een handicap bij integratie of re-integratie in hun gemeenschap. Ook biedt TLMI-M medische zorg. Kinderen met handicaps krijgen fysiotherapie en logopedie, zodat ze later meer kansen hebben om aan de slag te komen.
Er is een mededeling van overlijden van drie gemeenteleden waarna de verzen 1,3 en 4 van lied 835 worden gezongen. Tijdens de dank- en voorbeden wordt lied 367B gezongen, gevolgd door stil gebed en het Onze Vader. Na de zegen speelt Harry van Wijk ‘Marche triomphale’, een enkeling verlaat gedurende die 4 minuten de kerk. Terecht krijgt Harry applaus. Er is iemand die bij het verlaten van de kerk tegen anderen zegt de toezegging bij kerkbalans wat op te hogen, de kerkgangers krijgen er nu een miniconcert bij.