Jaarlijks uitje – deel 2

We verplaatsen ons naar Almen, in dorpshuis ‘Ons Huis’ vindt het volgende onderdeel van het uitje plaats. Dat is een toelichting op de hermeandering van de Berkel. De Berkel is gekanaliseerd en dat heeft gezorgd voor een vrij recht tracé van de rivier. Nu wordt het bochtige verloop teruggebracht, de werkzaamheden zijn volop in uitvoering. De heer Michiel Schaap, ecoloog van het Waterschap Rijn en IJssel , heb ik gevraagd een toelichting op de nieuwe natuur die door deze werkzaamheden ontstaat te geven. We zijn een half uur achter op het tijdschema geraakt. De heer Schaap had veel extra tijd nodig om de beelden op zijn laptop via de beamer op het scherm te krijgen. Bovendien heb ik met hem afgesproken dat ik de achtergrond van het landgoedplan ‘De Rees’ van het ONG zal uiteenzetten. In dat plan is de inbreng van 26 ha. weiland, in eigendom van het ONG, rond de Berkel voor nieuwe natuur geregeld. Het Oude Gasthuis te Zutphen is in 1198 gesticht en pauselijk goedgekeurd.  In 1442 sticht Engelbert Kreynck het Nieuwe Gasthuis. Door een pestepidemie, door de verwoesting van Zutphen door prins Maurits in 1625 fuseren beide instellingen op 13 aug. 1625 tot het ‘Oude en Nieuwe Gasthuis’. Daar vallen aan het eind van de 20^e eeuw ‘Groot Graffel’, een psychiatrische inrichting, ‘Spittaal’, een ziekenhuis en een verpleegtehuis onder. Het ONG wordt tot en met 1995 bestuurd door een college van provisoren. Een provisor is een tijdelijke bestuurder. De instelling blijft altijd bestaan, de bestuurder is een passant. Burgers van goede naam en faam werden door de gemeenteraad van Zutphen tot provisor benoemd en vervulden hun functie naast hun beroep als vulling van hun vrije tijd. In 1996 viel het ONG uiteen in 4 nieuwe organisaties. Het Spittaal, Groot Graffel en Sutfene. En het nieuwe ONG. Dat kreeg alle landerijen mee. Die had het oude ONG gekregen door zogenaamde kostkopers. Wanneer iemand verpleegd of verzorgd of beide moest worden kon men de kosten afkopen door een stuk grond aan het ONG ter beschikking te stellen uit de exploitatie waarvan de kosten van verzorging en verpleging bekostigd konden worden. Bij overlijden werd het ONG definitief eigenaar van de gronden. Zo is in de loop der jaren een aardig bezit ontstaan. Het ONG concentreert zich op het gebied tussen Almen en Huis de Voorst. Begin van deze eeuw begonnen de inkomsten uit de landerijen terug te lopen. Tegelijkertijd stimuleerde het Rijk en de provincie de stichting van nieuwe landgoederen. Toen is binnen het bestuur van het ONG het landgoedplan ‘De Rees’ ontstaan. Door de mogelijkheid om een landhuis van 2.500 m3 en twee woningen van rond 1.000 m3 te bouwen zou het ONG, door de uitgifte van de nieuwe bouwgrond in erfpacht, een aanzienlijke verhoging van de inkomsten uit de landerijen bewerkstelligen. Voorwaarden zijn dat nieuwe natuur wordt aangelegd, er nieuwe landschapselementen komen, de recreatie wordt bevorderd – aanleg van fiets- en wandelpaden, de dorpsontwikkeling wordt bevorderd en agrarische structuurversterking mogelijk wordt. Aan al die voorwaarden heeft het ONG voldaan. Met het aantreden van een nieuwe heemraad, Henk Wubbels, in 2009, en een nieuwe wethouder, Thijs de la Court, in 2010, kwam er versnelling in de realisatie. Het waterschap kreeg Europees geld ter bevordering van de waterkwaliteit in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water. Het ONG bracht de grond in nodig voor de hermeandering, het waterschap de kennis en de ambtelijke capaciteit om de hermeandering te realiseren en de gemeente Lochem stelde vorig jaar het bestemmingsplan vast dat inmiddels onherroepelijk is. De heer Schaap gaat op de inhoud van de hermeandering in. De Berkel wordt hier weer een zeer bochtige rivier. Stuwen verdwijnen, er komen vistrappen. De soortenrijkdom van flora en fauna wordt aanzienlijk vergroot. Weilanden die nu intensief worden gebruikt, worden straks extensief gebruikt. De veranderingen worden goed gevolgd, de huidige toestand van de kwaliteit van het water en de aanwezige soorten is reeds vastgelegd. De nieuwe toestand zal regelmatig worden vastgelegd.

Rond vijf uur gaan we onder leiding van de heer Schaap naar de in uitvoering zijnde werkzaamheden kijken. Eerst aan de westkant van het zwembad. Daar is de nieuwe loop van de Berkel reeds goed te zien. Ook komt daar een nieuwe aanlegsteiger voor de Berkelzomp. En omdat de Berkel aanzienlijk verder van het zwembad af komt te liggen krijgt het zwembad er een zonneweide bij. Het ONG stelt de grond om niet aan het zwembad beschikbaar. Ook kan het parkeerterrein worden uitgebreid. Tussen het zwembad en het tennisterrein lopen we naar de Oostkant. Daar zien we in de verte het huis van de vorige burgemeester van Lochem, maar ook de zeer bochtige vorm van de Berkel die hier op zijn best is te zien. Daar staat het gezelschap toch even langer stil. Dit is aanleg van nieuwe natuur in het echt, het gebeurt voor je neus en het gebeurt met het oog op de toekomst. Zeven jaar heb ik hier als bestuurder van het ONG aan gewerkt en het doet me deugd het resultaat aan mijn collega’s te kunnen laten zien. Het is tijd voor het laatste onderdeel van het jaarlijks uitje, het diner. Met de uitbater van ‘De Hoofdige Boer’ heb ik een driegangen menu en een schappelijke prijs afgesproken dat voorziet in een eenvoudige doch voedzame maaltijd. Daar strijken we neer. Na een aperitief is het reeds moeilijk – als gebruikelijk – om binnen een club oud-burgemeesters de orde te handhaven. Toch slaagt onze president, Michiel Alma, daar wonderwel in. Een enkeling heeft een droge keel gekregen en moppert dat de glazen niet snel genoeg gevuld worden. Na de romige aspergesoep ziet iedereen met verlangen naar het hoofdgerecht, vlees of vis, uit. De glazen worden nog weer eens gevuld, er is steeds meer gespreksstof, weer wordt er bijgeschonken. Over de dag is iedereen tevreden. Een hoogtepunt is het bezoek aan Kasteel Ampsen waar iedereen vol lof over is. Op het bezoek aan het gemeentehuis kijkt ook ieder met voldoening terug.  Er is nog een nagerecht. Onze president houdt een slottoespraak, herinnert aan de verschuiving van de dag van onze bijeenkomsten, van dinsdag naar woensdag, en hij bedankt ook mij voor de organisatie van deze dag. De uitbater bedank ik na afloop hartelijk voor het voortreffelijk maal dat hij zijn kok voor ons heeft laten bereiden en voor zijn gastvrijheid.