Fietstocht rondom de Maas

Met fietsen in twee werelden is het verschil niet goed onder woorden gebracht, de Zuid- en Noordkant van de Maas ademen een verschillende sfeer. Het is vandaag ideaal weer om te fietsen, de zon schijnt, er zijn wolkjes aan de lucht, de temperatuur laat een korte broek toe en er staat een zacht briesje. Dirk van Zuidam, u kent hem van mijn verslagen van de lunches van de Boxtelse tafel van de VOC, heeft me uitgenodigd een fietstochtje rondom de Maas te maken. Macharen is de verzamelplaats. Nog nooit heb ik van dat dorp gehoord, ik moet het opzoeken op de kaart. Het ligt pal ten Noorden van Oss en net ten Zuiden van de Maas. Beter trefpunt had Dirk niet uit kunnen zeken, de Dorpenweg vanaf Ravenstein loopt langs het terras van ’t Vunderke, een grand café waar ook grote feesten worden gehouden in een zaal die ter plaatse wereldberoemd is, te oordelen naar de leus die aan het plafond hangt: “Macharen, Macharen, wat zijt gij diep gezonken. Gij zijt nog zedenlozer dan Parijs.” Ik geef mijn verbeelding de vrije loop, maar mijn fiets staat gereed en Dirk wacht op me. Ik bedien me van een Gazelle met een paar versnellingen, Dirk heeft een e-bike. Dat laatste woord betekent dat bij de dijk op de fiets wordt voortgestuwd door andere krachten dan die van de beenspieren. Prestatiewandelen kost viermaal zoveel kracht als fietsen, ik prefereer een fiets zonder hulpmiddelen. Direct buiten Macharen fietsen we op de dijk en direct valt me op dat we naast de dijk fietsen. De dijk ligt nog wat hoger. Fietsen op een dijk is een genot, aan twee kanten ligt het land lager en is het uitzicht aangenaam. Nu wordt de helft van het uitzicht geblokkeerd door de kruin van een dijk. Al gauw zijn we bij kasteel Oijen. Van de grote hoofdburcht, gebouwd in de 14e eeuw onder Maria van Brabant, is niet veel meer over. Het kasteel was regelmatig strijdtoneel in de oorlog tussen Brabant en Gelre. In 1511 is het 70 bij 70 meter grote gebouw afgebroken en nooit herbouwd. De familie Van Broekhuizen heeft door de eeuwen heen genoegen genomen met een optrekje van kleiner formaat. Voor meer informatie zie een rapport van RAAP: https://docs.google.com/file/d/0B5Yvk_qapHtyY3MyR3Z1M0lDTlE/edit?pli=1 Daar maken we even een praatje met een andere fietser die op een bankje zit te mediteren en het informatiebord vlak voor zijn neus nog niet heeft bestudeerd. Een stalen staketsel met kleurtjes staat in het weiland. ‘Kunst aan de Maas’ staat op een bordje, op een ander bord staat de toelichting. Het ‘Maasbaken’is van Herman Coppus en is een markering in het landschap, in een metaalconstructie zit glas verwerkt met kleuren die zijn ontleend aan het gebied rondom de Maas. De website van de projectorganisatie:   http://www.kunstaandemaas.nl/kunstwerken/maasbaken Het gebied binnendijks is rommelig met lintbebouwing en slecht onderhouden erven. Daarachter een groot open gebied, zo ver het oog reikt, maar niet verder dan Oss. Er is ook andere kunst. Toen in 2003 de verbetering van de Maasdijk bij Lihoijen gereed kwam schonk het waterschap ‘De Maaskant’ een kunstwerk aan de gemeente Lith: ‘Water, onze onstuimige vriend’, een beeld van Jan de Vries dat in de volksmond ‘De golf’ wordt genoemd. Dit monument staat bij een Maasmeander. Dat is een afgesneden deel, een grote bocht die diep het land ingaat, van de Maas. Teeffelen lag vroeger aan de Maas, maar door de Maasverbeteringswerkzaamheden in de jaren 30 van de vorige eeuw niet meer. In de brede en wijde dode arm van de Maas is een jachthaven aangelegd. ‘Wat veel boten’, zeg ik tegen Dirk. ‘Wacht maar’, zegt hij, ‘aan de andere kant zul je nog eens wat zien’. De lintbebouwing onderlangs de dijk wordt intensiever, we naderen Lithoijen. Daar staat een voormalig gemeentehuis, een grote kerk waarvan het interieur te zien is maar afgesloten door een gietijzeren hek, en een klooster. Dit is het gebied van ‘Dorp aan de Rivier’ van Antoon Coolen die de belevenissen van huisarts Tjerk van Taeke tussen de beide wereldoorlogen in deze streek heeft opgeschreven. Ooit had het dorp Lithoijen een hart, een plein voor het gemeentehuis. Nu het geen zelfstandige gemeente meer is ademt het de sfeer van het verleden. Lith nadert. Tot 2011 een zelfstandige gemeente, nu bij Oss gevoegd. Het vroegere gemeentehuis in het centrum heeft een grote en vrij recente aanbouw, het staat leeg. Naar de Maas is een paar honderd meter, er is een pleintje met bomen met uitzicht op de rivier. Een grote kop van een snoek domineert de blik op de rivier. Antoon Coolen vertelt hoe de vissers de snoek in een wiel probeerden te vangen. De snoek hapte hun boot aan splinters en van de vissers is nooit meer iets gezien. Eens sprong de snoek in de Maas, het peil van het water in de wiel zakte meters. Het water van de Maas beviel de snoek niet en hij sprong terug in de wiel. We fietsen de pont naar Alphen op. Een oversteek met fiets kost € 1,50. Dat is goedkoop, voor een oversteek zonder fiets ben ik in Duitsland € 2,40 kwijt. De veerbaas beklaagt zich bij ons over het gebruik van centen. Hij hekelt het gebruikt van sommige klanten om hun overtocht met hun voorraad centen te betalen. We geven de man gelijk, dat is geen manier van doen. Het is tijd voor een pauze. Langs de dijk staat een fraaie molen. Een paar paarden staan onderaan het maalwerktuig, een plaatje waard. Weer op de fiets zien we een bord met ‘Picknick’, er is bij de molen een terras, er zitten mensen aan een kop koffie, thee of een glaasje fris. Ook wij zetten de fiets aan de kant en strijken neer onder de beschutting van een dak van een open schuur. De exploitant bedient ons zelf. Molenaar Jeg Li en zijn vrouw wonen al 21 jaar op de molen ‘Tot Voordeel en Genoegen’, een gesloten standaardmolen uit 1798 Het toilet is in de voet van de molen en is bijzonder. Onder een staande schemerlamp, de lamp brandt, staat de plee met een royaal uitzicht op de prullaria langs de wand waaronder een zwarte baret. De bebouwing langs de dijk maakt een goed onderhouden indruk. Aannemers die het vak van renovatie of restauratie beheersen zijn hier aan het werk geweest. Het gebied ligt er geordend bij. Binnendijks zijn er meer landschapselementen toegevoegd aan de akkers en de weilanden dan aan de Brabantse kant van de Maas. In de uiterwaarden staat hier en daar een enkele boom. Koeien en paarden zoeken in de schaduw beschutting tegen de stalen van de zon. Een typisch Nederlands landschap. Fietsen bovenop de dijk is een genot, zicht naar twee kanten is aangenaam. We fietsen langs Alphen. Onder aan de dijk staat een vreemd monument, zo lijkt het. Een vierkante gemetselde pilaar steekt uit een muurtje omhoog. Dirk gaat op verkenning uit, maar vindt niemand die iets over het bouwwerk kan zeggen. Een grote kerk beheerst het zicht. We naderen Maasbommel. Of is dit het gehucht ‘Nieuwe Schans’? Later staat er weer een bord met Maasbommel langs de dijk. Hoewel de panden er spic en span bijstaan, is er toch nog wel een enkel pand waarvan gezegd mag worden dat het een opknapbeurt verdient. Zou dat een vroeger gemeentehuisje zijn? We vragen het ons af. Een vierkant pand met daarvoor een stoep met aan weerszijden vele traptreden, typisch een plek om de ‘ingezetenen van de gemeente’ toe te spreken. De bocht om. Daar staan en paar zeer fraai gerenoveerde panden. Een van de huizen draagt het opschrift ‘QKLQ’, het beeld van Cantecler ervoor verraadt de betekenis van de vier letters. Dan is het boten en nog eens boten, een en al boten. De Gouden Ham is een groot waterrecreatiegebied. Hier stroomde vroeger de Maas. Tussen de beide wereldoorlogen zijn de Maasarmen afgesneden. Het gebied tussen de oude Maasarm en de nieuwe bedding van de Maas is gebruikt voor zandwinning. In de grote plas zijn dijkjes aangelegd. Daardoor is de capaciteit om boten een aanlegplaats te bieden enorm vergroot. De route voert nu pal naar het Noorden en buigt dan terug naar het Oosten om met een grote boog om de waterplas heen te gaan. Bij wat de Duitsers ‘Schwimmhäuser’ noemen staan we stil. Dit zijn drijvende woningen, ze gaan op en neer met het waterpeil van de Maas. Dirk weet dat de vraagprijs € 190.000 is, voor een dubbele € 370.000. Ik maak een foto. De eigenaresse observeert me enige tijd. Ze hoeft niet bang te zijn, ik ben geen spion. Van waterwoningen moet je houden. Even verder is een picknickplaats. Aan een keurige tafel in een fel rode kleur schil ik een appel en peuzel hem op. Voor Dirk heb ik ook een appel meegebracht, maar Dirk eet geen appel. Even verder buigt het fietspad naar binnen, van de dijk af. Er staat een aparte woning. Het woongedeelte bevindt zich op dijkhoogte. Het Rivierhuis staat op palen. In mei 1995 kocht iemand een oud boerderijtje. Het hoge rivierwater van eind 1995 veranderde de toekomst van het pand. Dijkverzwaring en daarna ‘Ruimte voor de rivier’ was voor de eigenaar de opdracht om een woonplek boven de hoogste rivierwaterstand te bouwen. In 2001 werd de eerste paal geslagen, in 2004 was het huis gereed. In de toekomst wordt het een Kunstgalerie en atelier, een ontmoetingsplaats voor kunst en architectuurliefhebbers. Dan komen we bij een plek waar Dirk de hele middag al vol vuur over gesproken heeft. Roodbonte koeien onder de bomen. Dat moeten ze meer doen, Dirk spreekt er vol lof over. Inderdaad, het streelt het oog om dit vee in een weiland vol bomen te zien grazen. Hier zijn we aan de Oostkant van De Gouden Ham en rijden naar het pontje over de Maas. Aan de andere kant staat een kunstwerk, een kegel van riet lijkt het op afstand. Kunst aan de Maas laat zich weer zien. Op het pontje praten we met twee inwoners van Megen. Zij vertellen ons wat we moeten zien in het stadje. Bekend is het verhaal over de zusters Clarissen. Mensen uit de streek brachten worsten naar het klooster. De zusters zouden dan bidden dat er mooi weer komt. Hoe meer worsten, hoe langer mooi weer. Maar een paar jaar geleden stond er een persbericht van de zusters in de krant waarin ze verzochten het gebruik te beëindigen. Hun klooster St. Josephsberg is nog in gebruik, het is het oudste klooster van de Clarissen in Nederland. Er staat nog een groot klooster, dat van de Franciscanen. Megen was eens de hoofdstad van het graafschap Megen waartoe ook Haren,Macharen en Teeffelen behoorden. In 1810 besliste Napoleon dat het een gemeente moest worden en in 1814 werd het bij het Koninkrijk der Nederlanden ingelijfd. De gemeente Megen heeft tot 1994 bestaan toen het bij Oss werd gevoegd. Het is een stil stadje, met straten met keien. Het voormalig gemeentehuis staat er nog, er is een mooi pleintje en er bevinden zich volgens Dirk twee restaurants met een Michelin ster. We zijn door het stadje gefietst in plaats van erom heen zoals dirk had uitgestippeld. De rit terug naar Macharen fietsen we langs een dijk. Ik zie iets vreemds, een groot binnenvaartschip dat vanaf de Maas recht op de dijk afkoerst. Het schip vaart door een sluis in het Burgemeester Delenkanaal dat naar Oss loopt. Nog net voor de brug open gaat rijden we erover en zijn in Macharen. Terug op het terras is er koffie en een borrelhapje. Het besluit van een prachtige fietstocht.