13 oktober 1834 – Afscheiding – 13 oktober 2014

Emiel Hakkenes schrijft kort over de Afscheiding. Hij beschrijft in zijn boek “God van de gewone mensen” hoe de kerkelijkheid uit zijn familie verdween. Zijn vader woont in Gieten, is ouderling van de Gereformeerde Kerk van Gasselternijveen en begint in 1978 met andere leden van de gereformeerde kerk een eigen gereformeerde kerk in Gieten. Emiel gaat op zoek naar de wortels van het geloof van zijn vader en komt terecht in Ulrum waar hij zich laat voorlichten door Harm Veldman die gepromoveerd is op een biografie van Hendrick de Cock, in 1834 predikant aldaar. Op 13 oktober 1834 ondertekent hij een ‘Acte van Afscheiding of Weederkering’, die is opgesteld door twee ouderlingen en drie diakenen. Ik voel me een kind van de Afscheiding. Mijn overgrootvader werd verliefd op een vrouw die lid was van een christelijk afgescheiden gemeente. Thuis werd hij voor de keus gesteld: Of je kiest voor ons, of je kiest voor je meisje. Hij volgde zijn hart en zo is hij de eerste uit zijn familie die gereformeerd werd. Hendrick de Cock is op 12 april 1801 geboren. Hij studeert theologie aan de Universiteit van Groningen en is clubgenoot van Hofstede de Groot, die later een kopstuk werd van de Groninger richting. Deze richting loochende de Godheid van Christus en noemde de zonde geen misdaad maar een gebrek of een fout. Later ontstond aan de Universiteit van Leiden de moderne richting met als voorman prof. Scholten. Deze richting propageerde het brute ongeloof en ging dus verder dan de Groninger richting. In 1823 wordt Hendrik de Cock predikant in Eppenhuizen, dan in Noordlaren en vanaf 1829 in Ulrum. Over het geloof voert hij gesprekken met zijn gemeenteleden die hem boeken geven om te lezen. Zo keert hij terug naar het geloof der vaderen, de gereformeerde leer sinds de Synode van Dordrecht in 1619. Hij schrijft het ene pamflet na het andere, in 1833 ‘Kort begrip der christelijke religie’. Dan wordt algemeen bekend dat hij in zijn prediking gereformeerd geworden was. De scharen stromen toe, tot uit Friesland. Als de kerk vol is, klimmen de mensen op ladders tegen de kerk om te kunnen volgen wat er binnen gebeurt. Ds. De Cock begint ook kinderen uit andere gemeenten te dopen. De predikant van Vierhuizen, ds. Du Cloux, dient een klacht in bij de classis. Ds. De Cock schrijft nog een brochure: ‘Verdediging van de ware Gereformeerde leer en van de ware Gereformeerden …’, gericht tegen twee collega’s, de predikanten Brouwer en Reddingius. Het is een heftige brochure, ds. Engels schrijft: ’Zijn de mannen die hij bestrijdt wolven, hij valt er op aan als een razende hond’. Ook de kerkenraad van Farmsum klaagt hem nu aan. De classis schorst ds. De Cock voor onbepaalde tijd. In beroep schorst het Provinciaal Kerkbestuur hem voor twee jaar en onthoudt hem zijn traktement ook voor twee jaar. In 1834 bekritiseert hij een nieuwe gezangenbundel. Het is ‘een geheel van 192 Sirenische minneliederen om de gereformeerden al zingende van hun geloof af te helpen en een valsche leugenleer in te voeren’. Op 29 mei 1834 zet het Provinciaal kerkbestuur ds. De Cock uit zijn ambt. Hij gaat in beroep bij de Synode. Die stelt een verklaring op die hij binnen 6 maanden moet ondertekenen en schorst hem voor die termijn. In die periode krijgt ds. De Cock steun van ds. Hendrik Pieter Scholte te Doeveren die hem aanmoedigt weer te gaan preken. Voordat de termijn van zes maanden afloopt, tekent ds. De Cock de ‘Acte van Afscheiding…’. In die acte wordt de Ned. Herv. Kerk een valse kerk genoemd waarmee men geen gemeenschap meer wil hebben totdat ze is teruggekeerd tot de ‘waarachtigen dienst des Heeren’. De zondag na 13 okt. gaat ds. De Cock in ambtsgewaad naar de kerk. Daar wordt hij opgewacht door acht agenten. Ds. V.d. Helm, een ringpredikant, is al in de kerk maar wordt door de kerkgangers het gebouw uitgewerkt. De agenten beletten ds. De Cock om de kansel te beklimmen. Staande op een bank spreekt hij zijn leerrede uit. De Synode zit niet stil en dringt er bij de minister voor de eredienst er op aan dat die bevordert dat zijn collega van justitie optreedt. Die laat er geen gras over groeien en stuurt 150 soldaten naar Ulrum die het dorp bezetten. Ze worden bij de burgers ingekwartierd en 12 komen ten laste van ds. De Cock. Bovendien krijgt hij een wacht voor zijn deur en daarmee is hij feitelijk in arrest. De volgende zondag kan hij de pastorie niet verlaten. Ds. De Cock krijgt een boete van 150 gulden en een gevangenisstraf van drie maanden. In zijn cel krijgt hij bericht dat hij definitief uit zijn ambt is ontzet. Als hij uit de gevangenis komt zijn vrouw en kinderen uit de pastorie gezet. Omdat hij in Ulrum geen woning kon vinden trekt hij naar Smilde waar reeds een afgescheiden gemeente is gesticht. Ds. De Cock is op 14 nov. 1842 overleden. Op de Zuiderbegraafplaats te Groningen is hij begraven en staat een fraai grafmonument. Ds. De Cock beleed zijn geloof en werd er voor gestraft. Hij kwam uit voor zijn mening is een andere omschrijving. In 1834 werd dat opgevat als een verstoring van de openbare orde. Gelukkig zijn er nu andere wetten en is er vrijheid van meningsuiting. Noch in Trouw, noch in het Reformatorisch Dagblad of in het Nederlands Dagblad, is er enige aandacht besteed aan het feit dat het vandaag precies 180 jaar geleden is dat de Acte van Afscheiding door ds. Hendrik de Cock werd getekend.