Jheronimus Bosch expositie

Direct bij binnenkomst valt mijn oog op bewegende beelden. De rij voor de ingang schuift gewoon door naar het eerste werk van de schilder, links aan de wand. Aan de rechter wand zie ik bewegende beelden. Dat is een video waarbij de camera inzoomt en uitzoomt op ‘De Hooiwagen’. Dat schilderij is voorin de eerste zaal te zien. Ik verlaat direct de rij en bekijk de bewegende beelden. De details van het schilderij komen voorbij. Door de vergroting ziet de bezoeker precies wat in werkelijkheid op het schilderij is afgebeeld. Het duurt een paar minuten. Dat rendeert als je voor het schilderij staat. Waar ik ook zeer veel baat bij heb is bij de audiotoer. Daar heb ik bewust voor gekozen en terwijl je naar de toelichting luistert zie je meer. De Hooiwagen is een drieluik met in het middenstuk een grote hoop hooi op een wagen. Iedereen wil van het hooi wat hebben. De keizer, de paus en het gewone volk. Het verbeeldt de hebzucht van de mens die onafwendbaar naar de hel leidt. De hel is afgebeeld op het rechter luik. Op het linker luik is het paradijs geschilderd waaruit Adam en Eva worden verdreven. In de eerste zaal is het de blikvanger. Maar er hangen daar meer prachtige werken van hem.

Van de werken van Bosch ben ik gaan houden toen ik eens in het Prado in Madrid in een groep Nederlanders een toelichting van een Spaanse kunsthistorica op de schilderijen van Bosch meemaakte. Alle tijd hadden we, er waren behalve ons de dagelijkse bezoekers. De Spaanse gids legde goed uit wat er te zien was. Ik werd gegrepen door de rare figuren die Bosch schilderde, mensen met rare lichamen en dierenkoppen. De heldere en felle kleuren. De Hooiwagen, de Tuin der Lusten, het Laatste Oordeel, etc. heb ik toen gezien. We zeiden tegen de Spaanse gids dat de Spanjaarden deze schilderijen uit Nederland gestolen hadden. Daar werd ze boos over. Ze  zijn alle gekocht, we kunnen de rekeningen laten zien.

De expositie is verdeeld in zes thema’s. Bij binnenkomst wordt er in een ronde zaal een video met toelichting op de expositie getoond. Bijschriftenboekjes zijn in ruime mate voorhanden, maar van mijn audiotour heb ik het meeste plezier. Door de drukte zie je vaak niet alles van de tentoongestelde werken. Wil je een schilderij goed bekijken dan staan er al een aantal mensen voor. Wachten tot er een plekje vrijkomt en opschuiven naar voren. En dan nog zie je niet wat je wilt zien. Zo is op de Ecce-Homotriptiek, geschilderd in opdracht van stadssecretaris Petrus van Os, de zilveren insigne van de Lieve Vrouwen Broederschap te zien. En ook het Catharina-insigne. Maar waar zijn ze? Naar de achterkant loop ik, dan weer naar de voorkant, eerst weer achter aansluiten. Dan vraag ik waar zijn de nummers 43, 44 en 45 te zien. Daar, rechts onderin.

Van de Tuin der Lusten is er het middenpaneel, een kopie. Het was in de 16^e eeuw een populair schilderij en is verschillende keren zeer nauwkeurig nageschilderd. Het linker paneel hangt er vlakbij, ook een kopie. Ook de tekeningen van Bosch zijn te zien, het zijn er vele. Een tekening verbeeldt de strijd tussen vogels en dieren. Ik luister naar de toelichting en doe mijn best de monsters op de tekening te zien, maar slaag er niet in. Het leven van Christus is een van de zes thema’s, in een zaal hangen de schilderijen Christuskind – De Kruisdraging, de Aanbidding door de Koningen, Ecce Homo, Passiedrieluik met de Doornenkroning van Christus, etc. De zaal met Heiligen toont werken als De verzoeking van de heilige Antonius, de wel zeer bijzondere Sint Wilgefortistriptiek met een vrouw met een baard aan het kruis, gebaseerd op een mooi verhaal. Christophorus, Hiëronymus en anderen, er is te veel om op te noemen.

Het laatste thema is Het Einde der Tijden met schilderijen als Het Laatste Oordeel en Visioenen van het hiernamaals. De details van Het Laatste Oordeel zijn klein, daarom laat ik de audiotour de toelichting nog een keer horen. De rechtvaardigen gaan naar de hemel, de zondaars rechtstreeks naar de hel. Iemand wordt gemangeld tussen twee molenstenen, een ander ruggelings over een scherp mes getrokken, iemand aan het spit genageld, etc. Je ziet het als je naar de toelichting luistert. Visioenen zijn het, verbeeldingen van een genie.

Twee uur ben ik er geweest. Ik heb geprobeerd zoveel mogelijk te zien. Dat is niet gelukt. In twee uur is niet alles te bekijken, de bezoeker moet een keuze maken. Van de expositie heb ik genoten en van de uren die ik er aan besteed heb, heb ik geen spijt. Als ik om negen uur ’s avonds het museum verlaat, staat er nog een lange rij mensen te wachten om binnen gelaten te worden. Het parkeergeld viel ook nog mee. Voor vijf uur parkeren in de St. Jan garage heb ik twee Euro en tachtig cent betaald.