Pionieren in Amsterdam Nieuw-West

Zowel tijdens de koffie vooraf als tijdens de pauze is de hal stampvol. Ds. Klaas de Lange trekt vanavond, 15 febr., veel publiek. Het middenvak van de Zuiderkerk is goed bezet wanneer Fop van Wijk de aanwezigen welkom heet namens de commissie ‘kerk en Israël’. Door zijn enthousiasme is hem maar moeilijk duidelijk te maken dat hij namens de commissie ‘Inspiratie en Ontmoeting’ optreedt. Hij reageert gevat: ‘Wie in zijn spreken niet struikelt is een volmaakt mens’. Over zijn opening heeft Fop met Klaas overlegd: Prediker 11:1-6 wordt gelezen “Werp uw brood uit op het water, want gij zult het vinden na vele dagen …’ Deze woorden komen later terug in het verhaal van Klaas de Lange.

Klaas hoopt ons een beeld te geven van wat er op de pionier plek van de PKN in de wijk Amsterdam Nieuw-West gebeurt. Hij woont er ook, in een torenflat. ‘Zeven vierkante meter balkon is wat anders dan wonen op het platteland’. In Amsterdam wonen 800.000 mensen, in deze wijk 149.000. Klaas laat een paar dia’s met cijfers zien uit het rapport ‘God in Nederland’. Nederland is het geloof in God kwijtgeraakt. Dat komt uit de cijfers van 1966 tot 2015 naar voren. Van de Nederlanders behoort in 2015 25% tot een christelijke kerk, 5% is moslim en 2% tot een andere religie. 68% is buitenkerkelijk. Vormt die 68% de doelgroep van het pionierswerk? Nee, alleen zij die zich binnen die groep religieus of spiritueel noemen; dat is 27% van die groep. Klaas laat een video zien waaruit blijkt dat het meer de oude structuur dan de boodschap is die niet meer relevant is. De conclusie dat mensen die zoekend en hunkerend zijn naar iets dat hun leven kan dragen dat niet in de kerk zoeken is pijnlijk voor kerkmensen.

In de wijk Nieuw-West wonen 77.000 mensen die van niet westerse afkomst zijn, waaronder 31.000 Marokkanen en 19.000 Turken. Dan wonen er nog 52.000 mensen die van Nederlandse afkomst zijn en 20.000 mensen uit andere westerse landen. Samen met 12.000 Surinamers en Antillianen en 15.000 niet westerse allochtonen komt het totale aantal mensen dat in deze wijk woont op 149.000. De taalvaardigheid houdt niet over. Voor een Marokkaan is er hier, met 31.000 andere Marokkanen rondom, weinig drang om Nederlands te praten. Alles is hier op loopafstand, winkels en moskeeën. Er zijn drie Protestantse gemeenten met in totaal 3.400 leden. Op zondag zijn er gemiddeld 150 tot 200 kerkgangers. Er worden twee video’s getoond. De eerste gaat over de wereld waarin we leven, we zien het geweld van een bomexplosie in Syrië. Dan volgt een gebed, een gebed om moed, geloof en creativiteit. Klaas zegt door dit gebed erg geraakt te zijn.

In 2014 is Klaas voor dit project gevraagd. De doelstelling is om aan gemeenschapsvorming te doen onder mensen die niets met de kerk hebben, maar wel met het geloof. Op een andere plek dan in de kerk mensen met elkaar verbinden. Dat betekent beginnen met niets. Met z’n drieën zijn we begonnen. De andere twee zijn Jeannet van Doorn en Martin de Jong. Noem eens 10 personen die we moeten spreken. Daar zijn we mee gaan praten. Aan hen hebben we weer 10 adressen gevraagd. Zo is een netwerk van 250 mensen opgebouwd. We spraken mensen aan in de tram, in spreekkamers, in buurthuizen etc. Vanuit de overtuiging dat we geroepen zijn om toegevoegde waarde te geven aan het normale leven. ‘Waar zet je de wekker voor, wat drijft je?’

We proberen kleine christelijke gemeenschappen rond een thema te vormen. Daarvan laat Klaas enkele voorbeelden zien. Vieringen, staande rond een tafel, waaraan de deelnemers een bijdrage leveren. In het buurthuis worden eens in de maand parallelverhalen gelezen uit de Bijbel en de Koran. Over Jezus worden we het niet eens, maar het verhaal over Jona is een op een te lezen. Ontstaat daaruit een gemeenschap? Nee, maar het is wel zeer waardevol dat mensen met een verschillend geloof anderhalf uur met elkaar praten. Dan was er een project rond een moestuin. ‘Dat heeft, ik kan het niet anders zeggen, geen wortel geschoten’. Het Parents house is opgezet. Het is een opvangplek voor kinderen met ouders die een time-out in hun huwelijk nodig hebben. De kinderen kunnen maximaal een jaar in dit huis blijven. De ‘Windhoos’ is een leuk klein hokje op wielen. Mensen die over de markt lopen komen even een praatje maken. Het is een schot in de roos. Klaas ontdekte dat hij buurtdominee is geworden. Hij leidt dialooggesprekken. Het is belangrijk dat je als geestelijke aanspreekbaar bent, dat je snel kunt worden gevonden. Zichtbaar en aanspreekbaar. En ik schaam me het Evangelie niet.

Waarom doe ik het? Werp je brood uit op het water. Waarom doe je dingen, waarom ben je kerk? Wat is het belangrijkste dat je aan je naaste mee wilt geven. Klaas leest de eerste paar verzen uit Prediker 11 voor. Prediker is een man van diepe inzichten. Zo hebben we er nog één: Jezus. Niet bij brood alleen. Hij deelde zijn leven met ons. Zijn discipelen stuurde Hij op pad met die boodschap. Het leven is geen zinloze bezigheid. Iedereen heeft wel iemand die in het verleden iets, dat je leven kan dragen, gezegd heeft. Een leraar of iemand anders. Het vergt lef om met experimenten te beginnen. Het gaat anders dan in de kerk. Bij pionieren gaat het erom samen een keus te maken en dan doen. Je kunt het dan ook mis hebben. Je moet flexibel zijn. Begonnen als pionier ben ik inmiddels buurtdominee. Opgeven is geen optie, doorgaan is het parool. ‘Maar waarom doe ik dit? Je wordt afgepeld tot op de bodem. Wat gun je een ander ten diepste? Wat wil je echt doorgeven aan de ander? Op 2^e kerstdag was ik met Cisca op het strand aan de Noordzee. Daar zag ik de zon ondergaan. (Een schitterende foto staat op het scherm). Mijn gedachten werden een gebed. Dat wat je bezig houdt wil je bij een adres kunnen brengen. Dat is voor mij God’.

Na een pauze van 20 minuten is er gelegenheid voor het stellen van vragen. Er is een vraag over Surinamers en Antillianen. Die schuiven in andere wijken aan bij gemeenschappen voor deze bevolkingsgroep. Is Cisca, de vrouw van Klaas, er ook bij betrokken? Nee, zij is belangrijk als steun en toeverlaat. Zij werkt als verpleegkundige in een tehuis in Wehl. Cisca staat op en zegt dat ze zich als Sara voelde toen Klaas over deze baan begon. ‘Ik dacht een ex-boer willen ze in Amsterdam niet hebben.’ Maar wat als het wel doorgaat? Ze heeft net een nieuwe baan bij de Domus van het Leger des Heils in Wehl. In Wehl werkt ze met Amsterdammers, dak- en thuisloze mensen die nergens anders terecht kunnen. Het gaat daarbij om vertrouwen winnen, Cisca laat die mensen niet in de steek. Van maandagavond tot donderdag is ze in Wehl.

Is het de bedoeling dat het ook verder gaat dan deze wijk? Er zijn al pionier plekken in andere wijken. De benoeming is voor drie jaar, over een half jaar is het gedaan. We zijn nu bezig om te kijken hoe het verder zou kunnen gaan. Wel is gebleken dat drie jaar te kort is. Nieuwe projecten die worden opgestart zijn ook voor drie jaar maar kunnen na afloop met vier jaar verlengd worden. Zeven jaar is een goede periode om te kunnen wortelen. De volgende vraag betreft de bekering tot het christendom. Het doel is een teken van hoop te zijn door gewoon aanwezig te zijn in de stad. Je moet daar niet rondlopen met de uitstraling het ware geloof te hebben. Moslims kunnen geen christen worden. Het christendom is hier een minderheid. ‘Ik ben dus niet actief aan het bekeren, maar schaam me het Evangelie niet’. Er zijn contacten met andersdenkenden, maandelijks is er overleg met vier imams. Hier moet je geen verborgen agenda hebben. Het gaat er om benieuwd te zijn naar wat een ander drijft en dat de ander benieuwd is naar wat jou drijft. Er zijn contacten met mensen in het sociaal/culturele en politieke vlak. Vanuit de politiek wordt gezegd dat religie iets voor achter de voordeur is, maar dat is niet zo. Ook moslims doen aan politiek vanuit een drive.

Er zijn vragen over de relatie met de drie Protestantse wijkgemeenten. Het project is zelfstandig. Door het project komen de wijkgemeenten wel iets dichterbij elkaar. Gemeenten die elkaar moeten zoeken, dat is niet altijd even eenvoudig. Over trouw- en rouwdiensten wordt een vraag gesteld. Dat is aanleiding voor het antwoord dat als je iets gaat doen dat je dan ook wat laat. Klaas is het ritme van het kerkelijk jaar gewend. Pasen, Pinksteren en Kerst. Hier in Aalten zal niemand iets op stille zaterdag organiseren, daar weet men niet wat stille zaterdag is.  Mijn diepe laag heeft dat ritme nodig, daar is het volledig weg. Op een vraag of hij over dit werk met anderen praat antwoordt Klaas dat het er om gaat of je in staat bent om over zingeving raakvlakken met je medemens te zoeken. In de kerk zitten mensen met opvattingen daarover bij elkaar, dan stel je die vraag minder. Daar gaat het om de vraag wat gun ik de ander en hoe kan ik dat realiseren. Dan wordt gevraagd of de groepjes die gevormd zijn rond een thema met elkaar in verbinding staan. Nauwelijks, is het antwoord. De lijntjes lopen via mij. Klaas gelooft niet dat daar traditionele kerkelijke gemeenten ontstaan. Ze schuiven aan bij wat hen interesseert. De nieuwe vormen van gemeenschap zullen niet lijken op wat we hier hebben. Maar: De tijdgeest die in Amsterdam waait, waait ook hier.

Tot slot wordt de vraag gesteld dat als Klaas na drie jaar geen verlenging krijgt hij in Aalten zou komen willen pionieren. ‘Het ontroert me dat jullie hier allemaal zijn. Ik vraag me wel af of ik 20 jaar zou willen pionieren, maar of Aalten daarvoor de plek is? Wij zijn er ons van bewust dat ik op 1 sept. a.s. geen baan meer zou kunnen hebben’. Klaas herinnert aan de spreuk die bij hen thuis aan de muur hangt: ‘Door op weg te gaan heb ik geleerd welke weg ik moet gaan’. ‘Als de vraag komt, zal ik hem niet uit de weg gaan, maar dat betekent niet dat ik ja zeg’. Fop van Wijk bedankt Klaas voor wat hij vanavond verteld heeft. ‘Je hebt over gebracht wat je beweegt en wat je voor een ander kunt betekenen. Moed houden, na 1 sept. vergaat de wereld niet. Zegen op je werk.’ Fop geeft een envelop met inhoud aan Klaas en Cisca krijgt een fraaie ruiker.